 |
Díaz Castro, á dereita, nunha das homenaxes que lle
renderon en Guitiriz nos anos oitenta |
Pois hoxe voume
de festa a Guitiriz. Non é que poida ser un gran día, que diría outro poeta e
cantor, J. Manuel Serrat, é que, sen dúbida, será un gran día. Alí homenaxéase
á figura das Letras Galegas 2014, Xosé María Díaz Castro (Os Vilares,
1914-1990). Alí a súa patria natal, alí toda a miña familia de sangue, incluído
o escritor e tradutor. Por ese dobre motivo, que en realidade é un só,
entenderá o amig@ lector que non queira perderme a solemne liturxia que esta
mañá oficiará a Real Academia Galega e o concello guitiricense. E se podo, e déixanme ocupar espazo, activarei
a miña modesta videocámara para gravar personaxes, escenas e escenarios que
logo manexarei por activa e por pasiva para deixalo nunha reportaxe que
enriqueza a tamén humildísima e particular videoteca. Non todos os días
concédenlle o galardón das Letras Galegas a un parente así que hai que
multiplicar os recursos para sacarlle o maior proveito a este gran
acontecemento. O poeta, Xosé do Vilariño, é primo segundo meu, primo irmán do
meu pai, fillo dunha irmá do meu avó paterno, Nicolás dos Manchás, personaxe
lendario na súa época, que se perpetuará no libro "Os Vilares lareira de
soños", que escribe actualmente a vilarega Pastora Veres, por encargo
doutro desaparecido e ilustre vate chairego, Manuel María, moi amigo de Díaz
Castro. A obra será complementada cun documental que elabora Cibrán Tenreiro.
Xa podemos falar, por tanto, da "saga" mancharenga dos Castro. O
homenaxeado autor de "Nimbos" motiva a recuperación dalgunhas
historias da familia. Pero ao que iamos, ao que imos hoxe a Guitiriz é a
concelebrar a entronización oficial de Xosé María Díaz Castro no universo das
Letras Galegas e, como dixo o presidente da RAG, Xesús Alonso Montero, nos
actos do centenario no pasado mes de febreiro, mesmo máis aló do territorio
patrio, "os seus poemas poden porse á beira doutros grandes poetas de todas as Españas e
quizais dunha boa parte de Europa". Honra á poesía, honra ao talento
creativo, honra a un chairego que onde queira que estea vivirá esta xornada
sumido no máis absoluto rubor porque era outro dos grandes humildes, que
declinaba protagonismos e cuxa modestia lle impedía xustificar as homenaxes e
agasallos que lle renderon nos últimos anos da súa vida. Para terminar,
agregarei a estas liñas, unha reflexión en clave poética que hai algún tempo
remitiume o meu irmán maior, José Carlos (Pepe), escritor de vocación tardía,
talvez porque antes non tiña tempo, que inviste as súas horas de xubilado, aló
en Madrid, en "facer" poesía, escoitar música clásica, exercitar a
narrativa (ten unha novela no caixón), sen esquecer a súa paixón pola
bibliofilia, entre outras aficións.
Versos levados do vento
(unhas verbas sobre o poeta e a súa terra)
Adoecidos ventos,
–bravíos na beiramar e aínda indómitos
pola Ventisca, do Buriz–,
andan a zoar, fuxidíos
por tesos e cordais,
por chairas e por ríos.
Nese aloucado vagar,
recolleitan e ata levan, a Madrid,
fragmentos de Xosé
María
–anacos de si mesmo, como el di–
atopados por camiños esquecidos,
no cume dun monte ou nos meandros dun río.
Mais, nun longo
percorrer,
mesmo, os ventos, queren repouso.
E non sería estraño que,
con eses acougos,
os recolleitos anacos –versos–, do poeta,
tivesen algo que ver.
Versos soñados nos
Vilares,
no Vilariño e noutras aldeas de Guitiriz;
e en Mondoñedo, e en Madrid;
señardoso el desta súa terra,
que tan fondamente
sentiu, amaou, e, á vez, chorou.
Versos de lucentes verbas
saídas da alma;
nimbos de lus
que, cousa a cousa,
con amor e fulgor unidos,
quixesen alumar este tolo mundo.
Quen me dera,
da súa cinza de
rosas, apañar un goxo,
unxir con ela a mirada,
espallala nestas páxinas e
versificar un agasallo
mellor que o que aquí deixo!
E quen me dera
fuxir do tempo,
–ese inimigo que levo dentro–,
e, en longas andainas, pasear
por esta Terra, de terras e poetas,
pola que el paseou!
Vagar por ela,
enfeitizado coas lembranzas
da miña nenez e nacente mocidade.
Ir aos Vilares e ás Reixas;
aos Manchás e a Lea;
ao Buriz e á miña Xiá, tan querida!
E ir, tamén, a
Sinde e a Labrada,
e a outros fermosos lugares,
polos que el andou,
e nos que tanto pensou. E, por eles,
sentir o nume, que el sentiu,
destas terras chairegas!
Lembro, cando, en Xiá,
ía eu á chousa de baixo,
a buscar a egua.
Con medo, sacáballe a solta,
poñíalle o cabeceiro e
montaba, a pelo, nela.
E non esquezo
o Portopedrás,
nin os Montes de Sinde que o rodean
nin o camiño que alí vai,
nin o penedo que, cerca deste, hai:
aquela morea de rochas coas que, de neno,
seica enredaba un xigante.
Oh! Quen puidera
camiñar por cómaros e carreiros,
ollar montes e carballeiras,
lousados, pedras e casas vellas!
Entrar nas palleiras e,
ao arrecendo da “herbaseca”, espertar nelas!
E aínda pido
ao Ceo un milagre:
que, do saber de Xosé María
e da súa sensibilidade,
me achegue unhas faiscas,
agora que ando, ás presas,
cego co degoro de abranguer o mundo.
Mais, nun agasallo,
o tempo é do agasallado
e non compre roubarllo,
nin ser pesado: non é maneira fina.
Falen pois poetas novos ou vellos e ledos,
e deixe de escribir, daquela, este que asina.
Pepe Castro
